Zonder fossiele brandstoffen het net in balans

Als de vraag naar elektriciteit plotseling te hoog is, of het aanbod juist te groot, dan kan dit onverwachte schommelingen veroorzaken in het elektriciteitsnetwerk. Tot nu toe zijn het voornamelijk gascentrales die zo’n onverwachte schommeling opvangen door heel snel meer of juist minder elektriciteit te leveren en dat zorgt voor CO2-uitstoot. Als Greenchoice doen we dit nu met groene stroom, met behulp van batterijen en windparken.

De vraag naar en het aanbod van elektriciteit wisselen voortdurend. Dat gebeurt op allerlei momenten in het jaar. Zo is er in de winter een grotere vraag doordat er bijvoorbeeld meer warmtepompen en verlichting zijn ingeschakeld. De grootste piek van de dag is ‘s avonds, als mensen thuiskomen, koken, tv kijken en andere apparaten gebruiken. Deze schommelingen zijn grotendeels voorspelbaar op basis van historische gegevens, en daarmee goed op te vangen door het extra verkopen van productie of juist tekorten bij te kopen. Daarnaast zijn er ook de moeilijk te voorspellen fluctuaties op de hele korte termijn, van minuten tot seconden. Bijvoorbeeld door het plotseling inschakelen van zware machines of productielijnen, door veranderende weersomstandigheden zoals wind- of zonkracht.

Voor zulke plotselinge schommelingen wordt in Nederland extra capaciteit beschikbaar gehouden, zowel voor aanvullende elektriciteitslevering als voor de opslag van een overschot aan productie. “Dit is de zogenoemde aFRR, de automatic Frequency Restoration Reserve,” zegt Jurgen Duivenvoorden. “Die heet zo omdat onbalans tussen vraag en aanbod de basisfrequentie van het elektriciteitsnetwerk aantast. Een stabiele basisfrequentie zorgt ervoor dat apparaten efficiënt en veilig kunnen werken zonder storingen of schade.”

Greenchoice heeft haar aFRR-bijdrage zo ingericht dat zij het elektriciteitsnet met behulp van grote batterijen balanceert, volledig zonder fossiele brandstoffen.

Van fossiele brandstoffen naar batterijen

In Nederland is TenneT eindverantwoordelijk voor de balans in vraag naar en aanbod van elektriciteit op het netwerk. Maar omdat ze zelf geen productie- of consumptiemiddelen mogen bezitten, koopt TenneT de benodigde aFRR-capaciteit in bij zogenoemde Balancing Service Providers (BSPs). Dit zijn veelal grote energieleveranciers, waaronder Greenchoice. Op het moment dat TenneT van de specifieke aFRR-reserve gebruik wil maken, dan móet je als deelnemende partij die afname of productie van elektriciteit ook echt gegarandeerd (kunnen) afnemen of leveren.

Van oudsher zijn het voornamelijk gascentrales die aan de aFRR bijdragen, omdat deze snel extra benodigd vermogen kunnen leveren of juist hun productie afschalen. Tegenwoordig worden hier ook windparken voor gebruikt, maar dan moet het wel lekker waaien. “Als Greenchoice leveren wij onze aFRR-bijdrage met behulp van grote batterijen, waardoor er vanuit ons geen fossiele brandstoffen meer nodig zijn om het net te balanceren, zelfs op momenten met weinig zon en wind. Hiermee zetten we een volgende stap in de energietransitie omdat we zo de afhankelijkheid van gascentrales weer een stapje verder terugbrengen.”

Het afstappen van fossiele brandstoffen met behulp van batterijen is een volgende stap in de energietransitie

Continue monitoring

Toen we in 2021 met dit concept begonnen was helemaal niet duidelijk of het haalbaar zou zijn om met alleen een batterij aan die aFRR-verplichting te voldoen. “Op een gegeven moment is die batterij vol, en loop je tegen de grens aan. En ook qua regelgeving was onduidelijk wat er wel of niet zou mogen en kunnen. We hebben binnen het project daarom meerdere sporen gevolgd. Dat heeft wat tijd en moeite gekost. En als je er dan uitkomt, in samenwerking met diverse partijen, dan is dat heel bevredigend.”

Vanuit Greenchoice hebben we met onze vaste partners samengewerkt: Energy Essentials uit Maastricht en Spectral uit Amsterdam. We hebben flinke aanpassingen gedaan aan de batterijen en hoe deze op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. De nieuwe netwerk-apparatuur is geschikt voor de continudienst die nodig is voor het leveren van aFRR.  En hier zijn 24/7 onderhoudscontracten op waardoor er altijd mensen beschikbaar zijn om te reageren. De grootste inspanning zat echter aan de softwarekant. Het gaat daarbij vooral om continue monitoring van de status en beschikbaarheid van het systeem. “Als levering vrijwillig is en het systeem valt uit, dan heb je wat gemiste opbrengsten. Maar als je een leveringsverplichting hebt, dan stelt dat zware eisen aan je systeem.”

De batterijen van Hartelkanaal

In september 2025 zijn we live gegaan. Met onze megabatterij bij windmolenpark Hartelkanaal dragen we nu een paar megawatt bij aan de enkele honderden MW die TenneT aan aFRR nodig heeft. Ons systeem reageert automatisch op een stuursignaal van TenneT en levert dan binnen enkele seconden de benodigde extra stroom of slaat dit juist op. “Daarmee is de eerste fase van het project afgerond. In de tweede fase gaan we het verder uitbreiden met onder andere het grootschalige batterijsysteem van Bio-energie Centrale Cuijk (BECC).”

De megabatterij van Hartelkanaal is echt nog maar het begin

Ondertussen voldoen ook onze windparken aan de aFRR-voorwaarden om bij onbalans door TenneT te worden aangestuurd. Stap voor stap breiden we zo onze stuurbare portefeuille uit. “Een volgende logische stap is om zonne-energie toe te gaan voegen naast windenergie. Na de huidige projectfase willen we dit uitbreiden naar nog meer installaties, zoals elektrische boilers of apparatuur voor de productie van waterstof. De batterijen van Hartelkanaal zijn echt nog maar het begin.”

Stapelbare vergoedingen

Tegelijk met deze verdere stappen richten we ons systeem voor de aFRR zo in dat we het ook als product kunnen aanbieden aan zakelijke klanten die al een grootschalig batterijsysteem bezitten of overwegen er een te plaatsen. “Dit kan zeker financieel interessant zijn voor zakelijke klanten. Ze kunnen met zo’n systeem dan in hun eigen elektriciteitsbehoefte voorzien, ermee in elektriciteit handelen op basis van marktprijzen, en ze dus ook via ons beschikbaar stellen voor de aFRR. Daar krijgen ze ook weer een vergoeding voor. Het is dus niet of-of maar en-en, want we kunnen per dag, en zelfs per uur, besluiten hoe we een batterij het beste kunnen inzetten.”

Dit kan zeker financieel interessant zijn voor zakelijke klanten

Samen voor de energietransitie

Partijen die geïnteresseerd zijn kunnen een mail sturen naar opwekking@greenchoice.nl. Let wel, het gaat bij deze aFRR-markt dus om grote batterijsystemen met daarbij een verplichting om te leveren of af te nemen zodra TenneT daarvoor een stuursignaal geeft. Particulieren met bijvoorbeeld een thuisaccu of een elektrische auto kunnen hier nog niet aan meedoen. Zij kunnen wel bijdragen aan de energietransitie en het balanceren van het netwerk met ons Home Energy Management Systeem (HEMS) dat we eerder bespraken.

“Voor elke klant met het hart op de groene plaats wat wils dus. Als Greenchoice willen we daarin de klant ontzorgen, zodat deze een optimale opbrengst kan realiseren. Als commercieel bedrijf zijn de financiën voor onszelf natuurlijk ook belangrijk, maar we doen dit soort projecten vooral omdat we daarmee de energietransitie echt verder kunnen helpen. En dat vind ik een hele mooie combinatie.”