Rijst telen op Nederlandse veengrond biedt kansen voor klimaat en boeren

Rijstvelden in het Nederlandse landschap ondenkbaar? Nee hoor. Het blijkt een serieus alternatief voor huidige landbouw op veengrond om positieve impact te kunnen maken op CO₂ -uitstoot en biodiversiteit. Verkennende onderzoeken laten veelbelovende resultaten zien die ook nog perspectief bieden voor boeren die wel brood zien in het verbouwen van rijst. Volgend jaar starten Wageningen University & Research en Universiteit Leiden een experiment met echte rijstteelt op twee proefvelden. Een innovatief project waarvoor Greenchoice veel meer is dan alleen geldschieter.

Het Nederlandse veenlandschap staat onder druk. Door jarenlange ontwatering zijn veenweidegebieden ontstaan waar nu gras groeit zodat melkkoeien er kunnen grazen. Het effect is dat de bodem daalt en grote hoeveelheden CO₂ vrijkomen. "In de strijd tegen klimaatverandering is dit landbouwsysteem niet langer houdbaar”, waarschuwt Tom Schut van Wageningen University & Research. "Als we het waterpeil omhoog brengen, kan het veen herstellen en weer meer CO₂ vasthouden. Maar je kunt niet zomaar tegen boeren zeggen dat ze acuut moeten stoppen met iets waar ze al tientallen jaren hun boterham mee verdienen. Je moet met alternatieven komen die perspectief bieden, zowel voor het klimaat als het voortbestaan van boerenbedrijven."

Nieuwe mogelijkheden

Die alternatieven waar Tom het over heeft, lijken voorhanden. Ze zijn innovatief en verrassend. In 2024 testten onderzoekers van de Wageningen University & Research en Universiteit Leiden 33 verschillende rijstsoorten op een klein veld bij Leiden. Hoewel de testen regelmatig werden gedwarsboomd door uitdagende weersomstandigheden en hongerige ratten, zijn de resultaten opvallend positief. Het pionieren op kleine schaal heeft aangetoond dat rijstteelt in het huidige Nederlandse klimaat met 17 van de 33 soorten mogelijk is.

"En zo gek is het hele idee trouwens niet, want in Noord-Zwitserland wordt al rijst verbouwd onder vergelijkbare omstandigheden", weet Tom. "Door het verschuiven van de klimaatzones ontstaan nieuwe mogelijkheden. Bovendien eten we in Nederland veel rijst, dus waarom zouden we dat niet lokaal verbouwen als dat kan?"

De volgende stap

Met de ervaringen uit de verkenningsfase op zak, zetten de onderzoekers de volgende stap: experimenteren met echte rijstteelt. Dat gebeurt vanaf 2026 op twee proefvelden bij Leiden en Woerden. "We kunnen dit project doen mede dankzij de steun van Greenchoice", vertelt Tom, "We gaan niet alleen de haalbaarheid van rijstteelt in Nederland onderzoeken, maar ook de effecten op CO₂-uitstoot en biodiversiteit. We experimenteren met verschillende waterhoogtes, zodat er natte en droge stroken in de velden ontstaan. De rijst telen we in de natte stroken en op de hoger gelegen stroken willen we andere gewassen laten groeien."

Vissen als natuurlijke bestrijding

Alsof het telen van rijst in Nederland nog niet innovatief genoeg is, vertelt Tom dat er nóg een element aan het experiment wordt toegevoegd: "We gaan vissen uitzetten in de rijstvelden als natuurlijke gewasbescherming. Overdag schuilen ze in dieper gelegen delen en ’s nachts zwemmen ze tussen de rijstplanten om insecten, larven en onkruid op te eten. De vissen zorgen dan meteen voor de bemesting van de rijstplanten waarmee een circulair systeem ontstaat."

Boeren zijn nieuwsgierig

Tom wil niet alleen aantonen dat rijst telen in Nederland mogelijk is, maar ook wat het voor boeren betekent om deze vorm van landbouw in de toekomst in te passen in hun bedrijfsvoering. "Daarom betrekken we lokale boeren nu al bij ons project, bijvoorbeeld via workshops om ze mee te nemen in de ontwikkelingen. Ik merk dat ze nieuwsgierig zijn en vol vragen zitten. Net als wij trouwens. We willen bijvoorbeeld weten wat de boeren wel zien zitten en wat juist niet. We hebben zes jaar de tijd om samen te onderzoeken wat werkt."

Greenchoice als katalysator

Dat Greenchoice het rijstproject niet alleen financieel ondersteunt, maar ook deel uitmaakt van de stuurcommissie van dit project, vindt Tom een verrijking: "Bij Greenchoice werken mensen met waardevolle kennis over natuurprojecten en ze zijn in staat om verschillende partijen samen te brengen om er een succes van te maken. Greenchoice is daarmee een katalysator voor dit unieke project dat laat zien hoe innovatie kan bijdragen aan zowel klimaatoplossingen als toekomstperspectief voor boeren."