Herstel van veen is noodzakelijk in de strijd tegen klimaatverandering
1 juli 2025
Greenchoice steunt projecten met lokale en mondiale impact.
Veenlandschappen over de hele wereld zijn in gevaar. Door de eeuwen heen is het waterpeil in veel gebieden gedaald voor en door intensieve landbouw en veehouderij. Veen dat droog staat, stoot veel CO₂ uit en dat heeft negatieve impact op ons klimaat. Vooruitstrevende natuurorganisaties, wetenschappers en boeren laten zien hoe innovatieve oplossingen het tij kunnen keren. Greenchoice steunt hun bijzondere projecten: van grootschalig veenherstel in Mongolië en Peru tot kleinschalig veenherstel, een voedselmoeras en rijstteelt in Nederland.
"Veen is een bijzonder goedje", vertelt Ruben Veefkind, Specialist Duurzaamheid & Natuur bij Greenchoice. "Het is in feite een enorme natte spons die ook nog eens CO₂ opslaat. In tijden van droogte houdt het water vast en bij hevige regenval voorkomt het overstromingen. Veen is daarmee een perfecte buffer in deze tijden van klimaatverandering. "Maar de mens is deze natuurlijke spons behoorlijk aan het uitknijpen. Grote veengebieden zijn ontwaterd voor met name landbouw en als veen bloot komt te liggen dan komt er veel CO₂ vrij en daalt de grond. Dit is een proces dat al eeuwen aan de gang is. Bij Greenchoice vinden we dat het tijd is om het proces te keren. In Nederland en daarbuiten. Daarom ondersteunen we projecten om veenlandschap te herstellen en innovatieve landbouw te ontwikkelen zodat boeren een alternatief hebben."
Natuur reageert spectaculair
In de Krimpenerwaard werkt de stichting Zuid-Hollands Landschap op kleine schaal aan veenherstel. Programma- en Projectleider Natuurherstel Veenweiden Maarten Breedveld: "Anderhalf jaar geleden zijn we hier begonnen met een perceel van een halve hectare. We hebben de verdroogde en vermeste bovenlaag afgegraven tot we bij het sponzige, nog niet door zuurstof aangetaste veen kwamen. Daarop hebben we vers maaisel aangebracht uit andere delen van de Krimpenerwaard waar veenmos groeit."
De natuur reageerde spectaculair. Tijdens een grillige periode met een natte winter en droog voorjaar was het flink puzzelen om het waterpeil stabiel te houden, "maar nu groeit het veen als een trein", zegt Maarten enthousiast. "De veenbodem is gemiddeld zes centimeter gegroeid, op sommige plekken zelfs meer dan vijftien. Het soortenarme grasland van anderhalf jaar geleden, is veranderd naar een biodivers landschap. We tellen nu al bijna honderd verschillende plant- en mossoorten, waaronder verrassingen als de grote boterbloem van een meter hoog, veenmosvuurzwammetje en de zeldzame moerassprinkhaan."
Innovatieve landbouw op nat veen
Veel Nederlandse boeren verdienen hun boterham op veenweide gebieden, waarop hun koeien volop kunnen grazen. Om de bodemdaling en de hoge uitstoot van broeikasgassen te kunnen stoppen, moeten we het veen vernatten en op zoek naar nieuwe vormen van landbouw. Geen makkelijke stap voor al die boeren die niet anders gewend zijn dan grasweides waar hun koeien op grazen en hier hun hele bedrijfsvoering op hebben ingericht. Boer Dirk Gravesteyn ziet wel degelijk kansen en experimenteert met een verrassende oplossing: een voedselmoeras onder de rook van Rotterdam. "We zitten hier 5,5 meter onder NAP, op een dunne laag restveen", legt hij uit. "Op één hectare grond brengen we het waterpeil maximaal 20 centimeter omhoog om de grond te vernatten. Zo ontstaat een moeras waarop we voedsel gaan produceren. We creëren hier verschillende groeilagen met gewassen als moerasspirea, watermunt en veenbes."
Voor Dirk is het een experimentele zoektocht naar een duurzame toekomst. "Van deze hectare alleen kunnen we natuurlijk niet leven, maar we willen er veel van leren en een trend zetten waarmee meer boeren aan de slag kunnen als alternatief verdienmodel. Zonder de support van Greenchoice hadden we dit experiment waarschijnlijk niet aangedurfd."
Rijst telen in Nederland
Minstens zo innovatief als het voedselmoeras, is het onderzoek van de Wageningen Universiteit samen met Universiteit Leiden. "We onderzoeken of we in Nederland rijst kunnen telen op natte veengronden", vertelt Tom Schut van de Wageningen University & Research. "Het klinkt misschien gek, rijst in Nederland. Maar in Noord-Zwitserland wordt het al gedaan onder vergelijkbare omstandigheden. Volgend jaar starten we ons project op proefvelden bij Leiden en Woerden om niet alleen de haalbaarheid maar ook de effecten op CO₂-uitstoot en biodiversiteit te onderzoeken."
Tom legt uit dat op de proefvelden verder gekeken wordt dan het telen van rijst alleen. "We gaan experimenteren met rijstteelt in natte stroken en stroken met variërende waterhoogtes. Op de delen die boven het water uitsteken tussen de stroken, kunnen bijvoorbeeld verschillende grassen groeien. De rijst staat lager in het water en we onderzoeken zelfs of we in de natte stroken vissen kunnen laten zwemmen. Vissen eten insecten en larven en vormen daarmee een natuurlijke gewasbescherming. Het is pionieren en leren en daar hebben we mede dankzij de betrokkenheid van Greenchoice zes jaar de tijd voor. We betrekken ook de boeren in de omgeving om te laten zien wat er mogelijk is en om te ontdekken of zij het ook zien zitten. We merken nu al dat ze er nieuwsgierig naar zijn."
Wereldwijde impact
Niet alleen in Nederland, maar ook in de rest van de wereld steunt Greenchoice natuurherstelprojecten die een stuk grootschaliger zijn dan in Nederland. Eva Hernandez en Sonia Mena van Wetlands International vertellen over het veenherstel in Mongolië. "In totaal gaat het over gebieden van minstens 25.000 hectare", vertellen ze. "We zien het veenlandschap hier steeds verder en sneller uitdrogen door het smelten van permafrost. De verdroging verhoogt de uitstoot van broeikasgassen, waardoor nog meer permafrost smelt. Deze vicieuze cirkel moeten we doorbreken door veen weer te laten groeien."
De grootste uitdaging ligt niet in de techniek om veenlandschap te herstellen, maar in de samenwerking met lokale gemeenschappen. Eva en Sonia leggen uit hoe dat zit: "In Mongolië zijn herders de laatste decennia steeds meer op één plek gaan wonen met grotere kuddes die het veenlandschap kaal grazen. De situatie bij een ander
project in Peru komt op hetzelfde neer. De mensen in beide landen zijn al generaties afhankelijk van deze gebieden voor water, voedsel en hun inkomen uit landbouw. Dat verander je niet van de ene op de andere dag. En je kunt al helemaal niet als buitenstaander even aankloppen en zeggen dat ze het daar ineens helemaal anders moeten doen."
Eva en Sonia benadrukken het belang van lokale betrokkenheid: "We vertellen mensen niet wat ze niet meer mogen doen, maar zoeken samen naar simpele aanpassingen die werken. Het opbouwen van vertrouwen kost tijd, maar we zien dat het werkt. Als internationale milieuorganisatie zijn we in staat om de 'lessons learned' mondiaal te delen. Als mensen in andere gebieden de resultaten zien zoals meer wateropslag, meer biodiversiteit, minder CO₂-uitstoot en een betere klimaatadaptie, dan worden ze vanzelf enthousiast."
Katalysator voor verandering
Met de grote internationale projecten in Mongolië en Peru kan Greenchoice per ingelegde euro relatief veel impact maken. De projecten in Nederland zijn kleiner en per vierkante meter duurder waardoor de directe impact wellicht wat kleiner is, "maar we brengen ze wel dichter bij onze klanten", laat Ruben weten. "Mensen kunnen gewoon ernaartoe om met eigen ogen te zien waar we met elkaar mee bezig zijn. Zo kunnen we klanten inspireren en motiveren om mee te doen door bijvoorbeeld te doneren of zelfs eigen initiatief te nemen, al is het maar het vergroten van de biodiversiteit in je eigen tuin."
De rol van Greenchoice in deze projecten gaat verder dan alleen financiering. "We zijn een katalysator", legt Ruben uit. "We brengen partijen samen en maken innovatieve projecten mogelijk. Maar we snappen ook dat verandering tijd kost. Of het nu gaat om een voedselmoeras boven Rotterdam en rijst telen in het Groene Hart of veenherstel in de Krimperwaard, Peru en Mongolië; je moet mensen meenemen in de transitie en de tijd geven om hun gedrag aan te passen of te leren op een andere manieren hun brood te verdienen. Zo werken we toe naar een gezond ecosysteem waar de mens aan bijdraagt en onderdeel van is. Het herstel van veenlandschappen laat zien dat het kan: goed voor het klimaat, goed voor de biodiversiteit én goed voor de mensen die er leven en werken."
