SCE-subsidie en de veranderende energiemarkt: wat coöperaties moeten weten

Een energiemarkt in beweging

De definitieve cijfers voor de SCE-subsidie (Stimulering Coöperatieve Energieopwekking) zijn net bekendgemaakt. Vorig jaar dachten we het al, maar nu is het duidelijk: de energieprijzen van zonnestroom zijn flink gedaald. Dit betekent dat het veel moeilijker wordt om inkomsten te halen uit zonnestroom. Voorbeelden van oorzaken voor de dalende prijzen van zonnestroom zijn blijvende wereldwijde politieke spanningen en de manieren waarop we stroom opwekken en gebruiken. De snelle overgang van fossiele bronnen naar bronnen zoals zon en wind is natuurlijk positief, maar stelt het energiesysteem ook voor nieuwe uitdagingen.

Van stabiel naar weersafhankelijk

Vroeger wekten we in Nederland vooral stroom op met gascentrales. Een gascentrale kan altijd stroom leveren, ook als de zon niet schijnt of de wind niet waait. Zo is de hoeveelheid stroom die beschikbaar is goed te voorspellen. Zonnepanelen en windmolens werken anders: ze zijn weersafhankelijk. En we weten allemaal hoe onvoorspelbaar het Nederlandse weer kan zijn. Soms hebben we dus te veel stroom – bijvoorbeeld op een zonnige, winderige dag – terwijl we op andere momenten te weinig hebben.

We hebben op dit moment nog onvoldoende mogelijkheden om stroom voor later gebruik op te kunnen slaan. Dat zorgt voor onbalans: het stroomaanbod sluit niet goed aan op de vraag.

Veranderend stroomverbruik

Ook de manier waarop mensen stroom gebruiken verandert. Denk aan de opkomst van AI en datacenters die 24 uur per dag draaien, maar ook aan warmtepompen, elektrische auto’s, fietsen en airco’s. Hierdoor verandert het verbruiksprofiel: het patroon van wanneer en hoeveel stroom mensen gebruiken. Het energiesysteem van nu past nog niet bij dit nieuwe gedrag, waardoor het steeds uitdagender wordt om vraag en aanbod goed op elkaar te laten aansluiten. 

De verandering van verbruiksprofielen en de groeiende onbalans op het energiesysteem zorgen voor een stijging van de profiel- en onbalanskosten. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) drukt die kosten uit in een profiel- en onbalansfactor (P&O-factor), die de Rijksdienst gebruikt om de SCE-subsidie te berekenen. 

Wat betekent dit voor de inkomsten uit zonnestroom?

Bij de berekening van de SCE-subsidie kijkt de overheid naar twee dingen:

• De gemiddelde marktprijs voor stroom (de EPEX-basislast)
• De profiel- en onbalansfactor (P&O-factor), die laat zien hoe goed de productie past bij het landelijke verbruik

Met de volgende formule berekent de RVO hoeveel inkomsten de teruglevering van stroom oplevert: 

EPEX-basislast × P&O-factor = inkomsten teruglevering stroom

In een situatie waarbij een installatie ook stroom opwekt wanneer de marktprijs van stroom negatief is, dan ligt de gemiddelde marktprijs (EPEX-basislast) in 2024 op €0,07715 per kWh. Bij deze situatie hoort een P&O-factor van 0,375. Als je de EPEX-basislast vermenigvuldigt met de P&O-factor, krijg je een gemiddelde waarde voor opgewekte stroom van €0,0289 per kWh. 

In 2023 kreeg je nog €0,0546 per kWh: de EPEX-basislast was in dat jaar nog €0,09581 per kWh en de P&O-factor was 0,570. De subsidie die je kreeg per kWh stroom was in 2023 ook al lager dan de jaren ervoor.

Al jaren produceren duurzame stroominstallaties dus elektriciteit op momenten waarop er onvoldoende vraag naar is. Om die extra stroom kwijt te kunnen, maken we onnodige kosten. Op andere momenten moet er op dure manieren meer stroom geproduceerd worden als bijvoorbeeld de zon onverwacht niet schijnt. 

Wat kunnen coöperaties doen?

Deze cijfers laten zien dat het oude model — stroom opwekken en terugleveren zonder te letten op het tijdstip — nu niet meer houdbaar is. Het is belangrijk om de opwek te sturen zodat er afstemming is met het gebruik van de energie.