Systeemcongestie op het Nederlandse elektriciteitssysteem

Wat is systeemcongestie?

We spreken van systeemcongestie wanneer de vraag naar transport van stroom groter is dan de transportcapaciteit van het systeem. De maximale hoeveelheid elektriciteit die het systeem kan vervoeren is dan bereikt. En dan ontstaat er dus file op het elektriciteitssysteem.

Door de energietransitie is het aantal daken in Nederland met zonnepanelen de afgelopen jaren enorm gegroeid. Hier gaat het niet alleen om de zonnepanelen op jouw dak of op dat van je buren, maar juist om de grote zonnevelden op daken van grote bedrijven. We nemen dus niet alleen meer stroom af, maar leveren het ook terug aan het systeem.

Het stroomsysteem is hierdoor geen eenrichtingsweg meer, maar stroom komt nu van alle kanten. Door het elektriciteitssysteem in Nederland verder uit te breiden en te ontwikkelen kunnen we voorkomen dat het systeem nog verder overbelast raakt.

Waar in Nederland is systeemcongestie het grootst?

Problemen met systeemcongestie doen zich vooral voor op het midden- en hoogspanningssysteem van het Nederlandse elektriciteitssysteemk. Een extra elektriciteitshuisje in de buurt lost de systeemcongestie dus niet op. Het hoogspanningssysteem koppelt alle grote elekticiteitscentrales met elkaar, en het middenspanningssysteem zorgt er voor dat die stroom overal in Nederland terecht kan komen. In een elektriciteitshuisje wordt die middenspanning omgezet in laagspanning, die je in je huishouden kan gebruiken. Het middenspanningssysteem, dat op sommige plekken al 80 jaar oud is, is niet gebouwd om de opwek van zonnepanelen op het laagspanningssysteem om te vormen naar stroom die het hoogspanningssysteem op kan.

In provincies als Noord-Brabant, Gelderland en Flevoland is het hele elektriciteitssysteem zo goed als vol. Opgewekte stroom kan niet of nauwelijks terug naar het systeem. Ook op het gebied van afname scoren deze provincies hoog. Op deze capaciteitskaart toont Netbeheer Nederland duidelijk hoe de systeemcongestie in Nederland er op ieder moment voor staat. Per provincie is de huidige situatie duidelijk te zien.

De oplossingen voor systeemcongestie

Een belangrijke oplossing om systeemcongestie in Nederland te verlichten, is systeemverzwaring. De energie die we nu opwekken, wordt vanaf enkele grote centrales naar heel veel aansluitingen vervoerd. Als het systeem verzwaard wordt, betekent dit dat het elektriciteitssysteem op sommige plekken meer lokaal opgewekte energie aankan. Tussen nu en 2029 worden hoogspanningssystemen verder met elkaar verbonden met vier nieuwe transformatorstations.

Maar met alleen systeemverzwaring zijn we er nog niet. Om de problemen op te lossen zijn meer maatregelen nodig.

Verminderde elektriciteitsvraag door energiebesparing

Zo is ook energiebesparing enorm belangrijk. Door te besparen op energie wordt de vraag naar elektriciteit verminderd. Er zijn enorm veel manieren om energie te besparen. Denk hier aan het gebruik van zuinige apparaten. Door inzicht in je eigen energieverbruik ontdek ook jij waar de mogelijkheden liggen.

De overheid houdt verder elektrische cv-ketels van de Nederlandse markt en op veel plekken in Nederland wordt het verzwaren van je huishoudaansluiting lastiger. Hierdoor kan je bij het renoveren van je woning bijvoorbeeld geen warmtepomp of laadpaal plaatsen. Check daarom altijd met je systeembeheerder of je je aansluiting moet of kan verzwaren.

Flexibilisering van het elektriciteitssysteem

Door gebruik te maken van slimme apparaten en het tijdelijk opslaan van energie dragen we bij aan het flexibiliseren van het elektriciteitssysteem. Door het tijdelijk opslaan van stroom wanneer de vraag laag is, en beschikbaar te maken wanneer de vraag hoog is, vermindert de druk op het elektriciteitssysteem.

Ook is het belangrijk om vraag naar stroom en aanbod van stroom qua afstand dichtbij elkaar ligt. Door producenten in de buurt van stroomgebruikers te hebben, hoeft de stroom minder lang op het stroomsysteem te reizen en neemt het dus ook minder ruimte in. Zonnepanelen op een groot distributiecentrum of je lokale energiecoöperatie zijn dus mooie manieren om landelijke overbelasting op het stroomsysteem te verlagen.

Congestiemanagement

Er wordt bij congestiemangement gekeken naar waar en wanneer de vraag naar transport van elektriciteit hoger is dan wat het systeem aankan. Ook wordt er gekeken naar of er geschikte partijen zijn in het congestiegebied die de transportvraag van elektriciteit tijdelijk kunnen aanpassen, om de systeemcongestie te verlichten.

Voor grote bedrijven die veel stroom gebruiken, betekent congestiemanagement dat een bedrijf tijdelijk niet kan doen wat het moet doen. Dit betekent dat de productie, en dus de winst, omlaag gaat. De systeembeheerder vergoedt deze extra kosten als het bedrijf een contract heeft waarin duidelijke afspraken staan.

Meer grootschalige opslag van stroom

Als de zon hard schijnt of de wind hard waait, dan kan het gebeuren dat we te veel stroom opwekken voor de vraag die er in Nederland is. Daarom moeten energiebedrijven die ook stroom opwekken soms elektriciteit verhandelen en de inkoper er geld bij betalen. Dit terwijl er andere momenten zijn dat de stroomprijs enorm hoog zijn omdat er niet genoeg stroom op het systeem is.

Een logische oplossing hiervoor is om die stroom op te slaan wanneer het aanbod te hoog is voor de vraag. Maar er zijn ook haken en ogen aan: de megabatterijen moeten dicht bij de productie staan en moeten ook op- en ontladen op precies de juiste momenten. Hier letten wij juist op met onze megabatterijen bij onze windparken.

Stukken stroomsysteem versimpelen of gecontroleerd overbelasten

Stroom kiest altijd de weg van de minste weerstand. Dat betekent dat stroom niet uitwijkt naar andere routes als 1 van de stukken van de simpelste route vol zit, als die andere routes ingewikkelder zijn voor de elektriciteit. Door er voor te zorgen dat drukke stukken op het systeem uitwijkroutes hebben die óók simpel zijn, kan stroom zichzelf beter verdelen over het systeem en is er minder risico op congestie.

Ook kan het helpen om de regels van het "overbelasten" van delen van het stroomsysteem opnieuw te bekijken. Er is heel veel wet- en regelgeving rond hoe veel stroom transformatoren en andere onderdelen mogen verwerken. Maar deze regels zijn heel streng. Transformatoren kunnen bijvoorbeeld op een veilige manier (tijdelijk) meer belast worden dan nu mag van de regelgeving zonder de levensduur van de transformator drastisch te verlagen. Als de regels op een veilige manier verbreed kunnen worden, dan kan er veel meer stroom op het systeem.

Flexibel inzetbare productie

Als er meer vraag naar stroom is dan aanbod, spreken we van afnamecongestie. Er zijn momenten van afnamecongestie wanneer de vraag naar stroom hoog is, maar de zon niet schijnt en de wind niet waait. De overheid wil systeembeheerders de ruimte geven om voor langere vaststaande periodes contracten af te sluiten met stroomproducenten om snel en flexibel in deze vraag te voldoen.

Al deze maatregelen zullen hard nodig zijn om systeemcongestie op ons elektriciteitssysteem tegen te gaan. Greenchoice werkt samen met verschillende partners om uitgebreide diensten en producten aan te bieden die bijdragen aan de energietransitie. Het inbouwen van flexibiliteit op het elektriciteitssysteem is de focus van het GO-e onderzoekproject.